Περιτονίτιδα

Η περιτονίτιδα αποτελεί μια σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή φλεγμονή του περιτοναίου, δηλαδή του λεπτού υμένα που καλύπτει τα εσωτερικά τοιχώματα της κοιλιάς και τα περισσότερα ενδοκοιλιακά όργανα. Πρόκειται για μια επείγουσα ιατρική κατάσταση που απαιτεί άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σήψη και πολυοργανική ανεπάρκεια. Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η σωστή θεραπευτική παρέμβαση είναι καθοριστικής σημασίας για την επιβίωση του ασθενούς.

 

Τι είναι η περιτονίτιδα;

Η περιτονίτιδα είναι η φλεγμονή του περιτοναίου, ενός λεπτού, διαφανούς ιστού που λειτουργεί ως προστατευτικό κάλυμμα των οργάνων της κοιλιακής κοιλότητας. Ο ρόλος του περιτοναίου είναι η λίπανση και η μείωση της τριβής μεταξύ των οργάνων, ώστε να κινούνται ομαλά. Όταν αυτός ο υμένας φλεγμαίνει, δημιουργείται φλεγμονώδης αντίδραση που προκαλεί πόνο, ευαισθησία και διαταραχή της λειτουργίας των οργάνων.

Η περιτονίτιδα μπορεί να εμφανιστεί ως πρωτοπαθής, όταν προέρχεται από λοίμωξη χωρίς εμφανή ρήξη οργάνου (συνήθως σε ασθενείς με ασκίτη ήπατος), ή ως δευτεροπαθής, που είναι η πιο συχνή μορφή και οφείλεται σε ρήξη κάποιου ενδοκοιλιακού οργάνου, όπως της σκωληκοειδούς απόφυσης ή του εντέρου.

 

Αίτια και μηχανισμοί εμφάνισης

Η πιο συχνή αιτία περιτονίτιδας είναι η διαφυγή μικροβίων ή υλικού από το γαστρεντερικό σωλήνα μέσα στην κοιλιακή κοιλότητα. Αυτό μπορεί να συμβεί μετά από:

• Ρήξη σκωληκοειδούς (οξεία σκωληκοειδίτιδα).
• Διάτρηση εντέρου από έλκος ή τραύμα.
• Ρήξη χοληδόχου κύστης ή εκκολπώματος.
• Μετεγχειρητικές επιπλοκές, όπως διαρροή αναστομώσεων.
• Φλεγμονώδεις νόσοι όπως η νόσος Crohn ή η εκκολπωματίτιδα.

Υπάρχουν επίσης περιπτώσεις μη βακτηριακής περιτονίτιδας, όπως στην περίπτωση χυλώδους ή χημικής φλεγμονής από διαρροή χολής, αίματος ή ενζύμων του παγκρέατος μέσα στην κοιλιά.

 

Περιτονίτιδα: Συμπτώματα και κλινική εικόνα

Η περιτονίτιδα εκδηλώνεται συνήθως με έντονα και απότομα συμπτώματα, που επιδεινώνονται ραγδαία. Τα πιο χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν:

• Έντονος, διάχυτος κοιλιακός πόνος, που επιδεινώνεται με την κίνηση.
• Σκληρή κοιλιά, λόγω σύσπασης των κοιλιακών μυών.
• Πυρετός και ρίγη.
• Ναυτία, έμετος, ανορεξία.
• Ταχυκαρδία και χαμηλή αρτηριακή πίεση.
• Απουσία εντερικών ήχων (ειλεός).

Σε βαριές περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθεί σύγχυση, αδυναμία, υπόταση και σημεία σήψης. Ο συνδυασμός αυτών των συμπτωμάτων αποτελεί επείγον περιστατικό και απαιτεί άμεση μεταφορά σε νοσοκομείο.

 

Διάγνωση της πάθησης

Η διάγνωση βασίζεται στη συνολική εκτίμηση των συμπτωμάτων και στη διενέργεια εξετάσεων που επιβεβαιώνουν τη φλεγμονή και εντοπίζουν την αιτία. Οι συνηθέστερες διαγνωστικές μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• Κλινική εξέταση: Ο ιατρός διαπιστώνει έντονη ευαισθησία και μυϊκή σύσπαση στην κοιλιά.
• Αιματολογικές εξετάσεις: Αυξημένα λευκά αιμοσφαίρια και δείκτες φλεγμονής (CRP).
• Απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπέρηχος, αξονική ή μαγνητική τομογραφία, για εντοπισμό ελεύθερου αέρα ή υγρού.
• Διαγνωστική παρακέντηση (παρακέντηση περιτοναίου) σε ασθενείς με ασκίτη, για ανάλυση του υγρού και ταυτοποίηση μικροβίων.

 

 

Επιπλοκές της περιτονίτιδας

Η περιτονίτιδα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές, αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα:

• Σήψη και σηπτικό σοκ, με υψηλό κίνδυνο θνησιμότητας.
• Απόστημα στην κοιλιακή κοιλότητα.
• Αδυναμία λειτουργίας εντέρου (παραλυτικός ειλεός).
• Αναπνευστική δυσχέρεια λόγω αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης.
• Νεφρική ανεπάρκεια.

Η πρόληψη των επιπλοκών εξαρτάται από την έγκαιρη χειρουργική και φαρμακευτική αντιμετώπιση, αλλά και από τη σωστή μετεγχειρητική φροντίδα.

 

Περιτονίτιδα: Θεραπεία και αντιμετώπιση

Η θεραπεία της περιτονίτιδας αποτελεί ιατρικό επείγον και απαιτεί άμεση νοσηλεία, καθώς κάθε καθυστέρηση μπορεί να αποβεί μοιραία. Ο βασικός στόχος είναι η καταπολέμηση της λοίμωξης, η αποκατάσταση της αιτίας και η σταθεροποίηση του ασθενούς.

Η αντιμετώπιση ξεκινά με φαρμακευτική αγωγή. Χορηγούνται ευρέος φάσματος αντιβιοτικά, συνήθως ενδοφλεβίως, τα οποία καλύπτουν τα πιο συχνά εντερικά μικρόβια (όπως E. coli, Klebsiella, Enterococcus). Η επιλογή του σχήματος εξαρτάται από το αν πρόκειται για πρωτοπαθή ή δευτεροπαθή περιτονίτιδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, πραγματοποιείται καλλιέργεια περιτοναϊκού υγρού, ώστε να καθοριστεί το κατάλληλο αντιβιοτικό βάσει των ευρημάτων. Παράλληλα, γίνεται ενυδάτωση με ενδοφλέβια υγρά, ρύθμιση ηλεκτρολυτών και, όπου χρειάζεται, χορήγηση αναλγητικών για την ανακούφιση του πόνου.

Η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί το κεντρικό θεραπευτικό βήμα στη δευτεροπαθή περιτονίτιδα, δηλαδή όταν η φλεγμονή προέρχεται από διάτρηση οργάνου ή αποστηματική εστία. Ανάλογα με το αίτιο, ο χειρουργός μπορεί να προχωρήσει σε:

• Αφαίρεση της σκωληκοειδούς απόφυσης σε περιτονίτιδα από σκωληκοειδίτιδα.
• Συρραφή διάτρησης στομάχου ή εντέρου.
• Εκτομή πάσχοντος εντερικού τμήματος σε περιπτώσεις νέκρωσης.
• Αποστράγγιση αποστημάτων και εκτεταμένες πλύσεις της περιτοναϊκής κοιλότητας με φυσιολογικό ορό.

Η χειρουργική προσπέλαση μπορεί να είναι λαπαροσκοπική ή ανοικτή, ανάλογα με τη σοβαρότητα και τη γενική κατάσταση του ασθενούς.

Μετά την επέμβαση, ακολουθεί εντατική υποστηρικτική φροντίδα. Ο ασθενής παρακολουθείται στενά για σημεία σήψης ή επιπλοκών, ενώ συχνά παραμένει για λίγες ημέρες σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Παρέχεται παρεντερική διατροφή, χορήγηση οξυγόνου, αντιπηκτική αγωγή για πρόληψη θρομβώσεων και φυσιοθεραπευτική υποστήριξη για ταχύτερη ανάρρωση.

Η συνολική διάρκεια νοσηλείας εξαρτάται από την αιτία, την έκταση της φλεγμονής και την ανταπόκριση του οργανισμού στη θεραπεία. Με έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση, η πλειονότητα των ασθενών αναρρώνει πλήρως χωρίς μόνιμες επιπτώσεις.

 

Πρόγνωση και ανάρρωση

Η έγκαιρη διάγνωση και η άμεση θεραπευτική παρέμβαση καθορίζουν την πορεία της περιτονίτιδας. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως όταν η αντιμετώπιση γίνει στα αρχικά στάδια. Ωστόσο, σε προχωρημένες περιπτώσεις με εκτεταμένη σήψη, ο κίνδυνος θανάτου αυξάνεται σημαντικά.

Η ανάρρωση περιλαμβάνει:

• Σταδιακή επανασίτιση με ελαφρά τροφή.
• Αποφυγή βαριάς σωματικής κόπωσης για αρκετές εβδομάδες.
• Προληπτική αγωγή όπου χρειάζεται, για την αποτροπή υποτροπής ή επιμόλυνσης.

Η τακτική ιατρική παρακολούθηση μετά την έξοδο από το νοσοκομείο είναι ουσιώδης για την πλήρη αποκατάσταση της υγείας.

 

Περιτονίτιδα: Πρόληψη

Η πρόληψη της περιτονίτιδας αφορά κυρίως τη διαχείριση των αιτιών που μπορεί να την προκαλέσουν. Συνιστάται:

• Έγκαιρη αντιμετώπιση γαστρεντερικών παθήσεων, όπως έλκη και εκκολπωματίτιδα.
• Προσεκτική φροντίδα περιτοναϊκών καθετήρων σε ασθενείς με περιτοναϊκή κάθαρση.
• Τήρηση κανόνων υγιεινής και σωστή φροντίδα τραυμάτων.
• Τακτικός ιατρικός έλεγχος για ασθενείς με χρόνιες νόσους ήπατος ή νεφρικής ανεπάρκειας.

Η ενημέρωση του κοινού και η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας στα πρώτα σημάδια κοιλιακού πόνου μπορούν να αποτρέψουν σοβαρές επιπλοκές.

Ο καταρτισμένος Γενικός Χειρουργός Σπύρος Χ. Ανδρικόπουλος έχει μετεκπαιδευτεί στην λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική του πεπτικού συστήματος σε πολυάριθμα νοσοκομεία της Μ. Βρετανίας. Διατελεί διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Λευκού Σταυρού Αθηνών. Εάν επιθυμείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με την περιτονίτιδα ή για οποιαδήποτε άλλη ανάγκη σας, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του.